ΝΙΚΟΛΟ ΜΑΚΙΑΒΕΛΙ (1469-1527)


Πολιτικός στοχαστής από το έργο του οποίου καθιερώθηκε ο όρος μακιαβελισμός, διπλωμάτης και κυρίως συγγραφέας,ο Νικολό Μακιαβέλι συνέβαλε στο πέρασμα της πολιτικής ιστορίας από την ουτοπία στην επιστήμη.Πασίγνωστος για το έργο του "Ηγεμόνας" ,πραγματοποίησε πολλές διπλωματικές αποστολές στη Γαλλία,την Ιταλία και την Ελβετία,αποτέλεσμα των οποίων υπήρξε η συγγραφή των βιβλίων του "Εκθέσεις",, "Δεκαετίες" και "Λόγοι".Μέσα απο τα έργα του διαφαίνεται ένας Μακιαβέλι υπέρμαχος του ελεύθερου δημοκρατικού καθεστώτος.Οι ιδέες του τού στοίχισαν εξορία και φυλάκιση,καθώς και τερματισμό της πολιτικής του σταδιοδρομίας από το καθεστώς των Μεδίκων στη Φλωρεντία.Την εποχή του Μακιαβέλι η Ιταλία,διαιρεμένη σε ανταγωνιζόμενες πόλεις-κράτη,μεταξύ των οποίων και η Ρώμη υπό τον πάπα,αντιμετώπιζε τις συνεχείς επεμβάσεις των ανώτερών της Ευρωπαϊκών δυνάμεων.Στη Φλωρεντία,από το 1434,χωρίς επίσημο αξίωμα αλλα χάρη στον πλούτο της,κυβερνούσε η πανίσχυρη οικογένεια των Μεδίκων.Το 1494 οι αντίπαλοί τους δημοκράτες με την βοήθεια των γαλλικών στρατευμάτων που είχαν εισβάλει στην Ιταλία,ανέτρεψαν τους Μεδίκους και εγκατέστησαν το δικό τους πολίτευμα.Ακολούθησε η κυριαρχία του φανατικού δομινικανού καλογήρου Σαβοναρόλα, του οποίου όμως το καθεστώς τερματίστηκε,όταν ο ίδιος θανατώθηκε στην πυρά το 1498.Τον ίδιο χρόνο βρίσκουμε τον Μακιαβέλι να καταλαμβάνει το αξίωμα του δεύτερου καγκελάριου της φλωρεντινής δημοκρατίας,έχοντας πιθανώς συνεργήσει στην ανατροπή του καθεστώτος του Σαβοναρόλα.Περιορισμένες είναι οι γνώσεις μας για τις σπουδές του και για τα νεανικά του χρόνια,τα οποία όμως γνωρίζουμε ότι τα έζησε κάτω από το φάσμα της φτώχειας.

Με την ιδιότητα του δεύτερου καγκελάριου ο Μακιαβέλι εργάστηκε ως γραμματέας των Δέκα του Πολέμου, επιτροπής με αρμοδιότητα τη διπλωματία και τον πόλεμο.Ο Μακιαβέλι υποστήριζε ότι η Φλωρεντία έπρεπε να αποκτήσει δική της εθνοφυλακή από εκπαιδευμένους πολίτες της.Θεωρείται ότι η θέση του αυτή αντικατόπτριζε το βαθύ πατριωτισμό του και τη συνακόλουθη πεποίθησή του ότι η Ιταλία έπρεπε να αυτονομηθεί απέναντι στις Ευρωπαικές δυνάμεις και να ενωθεί σε ένα κράτος,όραμα που δεν πραγματοποιήθηκε παρά ύστερα από τρεισήμισι και πλέον αιώνες.Του ανατέθηκε η οργάνωση της Εθνοφυλακής και κατόπιν ο Μακιαβέλι τοποθετήθηκε καγκελάριος της νέας επιτροπής που συγκροτήθηκε για την εποπτεία της, των Εννέα της Εθνοφυλακής.

Από τις θέσεις στις οποίες υπηρέτησε ο Μακιαβέλι όχι μόνο έλαβε γνώση όλων των διπλωματικών εγγράφων που περνούσαν από το γραφείο του,αλλά και εκπροσώπησε τη Φλωρεντία σε πολλές διπλωματικές αποστολές σε ευρωπαικές αυλές καθώς και στην παπική.Το 1512 , με τη βοήθεια των ισπανικών στρατευμάτων,οι Μέδικοι ανέτρεψαν το δημοκρατικό καθεστώς και επανήλθαν στην εξουσία.Ο Μακιαβέλι απολύθηκε,υπέστη βασανιστήρια ως εχθρός τους και για μικρό χρονικό διάστημα φυλακίστηκε.Κατόπιν αποσύρθηκε στο μικρό κτήμα του,λίγο έξω από τη Φλωρεντία και περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία για να επανέλθει στη πολιτική δράση.

Την περίοδο της αναγκαστικής αργίας του μελέτησε κλασσικούς συγγραφείς και Ιστορία,ιδίως της Ρωμαικής Δημοκρατίας.Ύστερα συνδύασε τις εμπειρίες και τις γνώσεις του και συνέγραψε σειρά βιβλίων πολιτικού και ιστορικού περιεχομένου αλλά και θεατρικά έργα.Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο ο Μακιαβέλι καταπιάστηκε με τη συγγραφή ήταν η ελπίδα του ότι τα βιβλία του θα τον βοηθούσαν να επανέλθει στην πολιτική σκηνή της Φλωρεντίας.Αυτό το σκοπό ο Μακιαβέλι δεν τον πέτυχε,αλλά ένα τουλάχιστον από αυτά τα έργα ξεπέρασε κατά πολύ τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες του συγγραφέα και του χάρισε την αθανασία.Ο Ηγεμόνας(il principe), που γράφτηκε το 1513 επρόκειτο τους επόμενους αιώνες, να καταστεί το εγκόλπιο αμέτρητων πολιτικών ανδρών αλλά και στοχαστών γενικότερα και να ασκήσει βαθιά επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις όλων των εποχών.

0 "ΗΓΕΜΟΝΑΣ"

Πιστεύοντας ότι τον κόσμο τον κατοικούσαν πάντα ανθρώπινες υπάρξεις που είχαν πάντοτε τα ίδια πάθη,ο Μακιαβέλι κατέληξε στο συμπέρασμα οτι από την Ιστορία και από την επικαιρότητα ήταν δυνατόν να εξαχθούν γενικοί κανόνες πολιτικής επιστήμης,οι οποίοι θα μπορούσαν να καθοδηγήσουν τους πολιτικούς άνδρες στην επιδίωξη των σκοπών τους.Αδιαφορώντας για λεπτομέρειες που τις θεωρούσε άχρηστες ο Μακιαβέλι εισήγαγε νέα,ρεαλιστική κατανόηση του ψυχολογικού παράγοντα και των άλλων δυνάμεων που λειτουργούν στην πολιτική."Το χάσμα ανάμεσα στο πώς θα έπρεπε να ζει κανείς και στο πώς πραγματικά ζει",έγραφε ο Μακιαβέλι, "είναι τόσο μεγάλο,ώστε ο άνθρωπος που αμελεί αυτό που πραγματικά γίνεται προς χάριν αυτού που θα έπρεπε να γίνεται παίρνει το δρόμο προς την αυτοκαταστροφή και όχι προς την αυτοσυντήρηση". Επιτυχημένος ηγεμόνας,κατα τον Μακιαβέλι,είναι ο προικισμένος με αρετή(virtu με τη σημασία της δύναμης και της ικανότητας προσαρμογής) και αυτός που ξέρει να αδράχνει τις ευκαιρίες που του προσφέρει η τύχη.Ο επιτυχημένος ηγεμόνας καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα,αλλά από την αυστηρά ωφελιμιστική επιλογή των μέσων που είναι κατάλληλα για τους σκοπούς του.Μπορεί να χειραγωγεί τους νόμους που διέπουν την πολιτική συμπεριφορά και να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων,σύμφωνα με τα σχέδιά του.Στον Ηγεμόνα υποδεικνύεται ο ουσιώδης δεσμός ανάμεσα στην κακία και στην ελευθερία.Το πρώτο μέλημα είναι να ελεγχθεί η τύχη και ύστερα να παραχθεί έργο.Ο ηγεμόνας υπό την έννοια αυτή συγκεντρώνει την αυθεντία επί παντός και τη βούληση να εφαρμόζει στους άλλους ό,τι αποφασίζει.Μάλιστα ο ηγεμόνας είναι ο μόνος που μπορεί με τη στάση του να αφυπνίσει την ηθικότητα στους ανθρώπους.Ο τρόπος που ο Φλωρεντινός στοχαστής βλέπει τη δράση αποτελεί από κάθε άποψη εγγύηση για την παλινόρθωση του λόγου που θα πιστεύαμε οτι απειλείται,από τη στιγμή που καταργείται κάθε υπερβατική τάξη.Είναι λοιπόν προφανές ότι ο Μακιαβέλι τείνει να μετατρέψει τη θεωρία σε δράση.