Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

Μυθικός χριστιανισμός, χριστιανικοί μύθοι



O Νικολά Πουσέν και ο Σάντρο Μποτιτσέλι ήταν ζωγράφοι του μύθου, που απεικόνιζαν τους θεούς και τους ημίθεους της Ελλάδας και της Ρώμης, σαν να είχαν γεννηθεί πριν από δύο χιλιάδες χρόνια στους αγρούς της Kαμπονίας, λατρεύοντας τον Βάκχο. Ο Πουσέν είχε εμμονή με τη Ρώμη. Γεννημένος στη Νορμανδία το 1594, απέτυχε δύο φορές να ταξιδέψει στην αγαπημένη του πόλη, πριν τελικά καταφέρει να κερδίσει την προστασία που του επέτρεψε να ζήσει εκεί. Ο Πουσέν ήταν ο ζωγράφος των ερειπίων, της παρακμής και της μελαγχολίας. Ο κλασικός του κόσμος είναι τέλειος, αλλά καταδικασμένος. Στο αριστουργηματικότερο έργο του, ΕΤ in Arcadia ego, ο θάνατος είναι εκείνος που μιλάει και λέει ότι και αυτός είναι στην Αρκαδία, το συνώνυμο της ευτυχίας και της αθωότητας για τους κλασικιστές.
Ανθρωποι και αγάλματα
Ο Σάντρο Μποτιτσέλι του 15ου αιώνα, πήγε στη Ρώμη μόνο γιατί ο Πάπας τον προσκάλεσε να ζωγραφίσει ένα τμήμα της Kαπέλο Σιστίνα. Σύμφωνα με τον Βαζάρι στους «Βίους των επιφανών λογοτεχνών» η πόλη τον ξεπέρασε. Ξόδεψε όλα του τα λεφτά και γύρισε στη Φλωρεντία με την ουρά στα σκέλια. Ο αρχαίος κόσμος του Μποτιτσέλι ορίζεται από καθαρές γραμμές, αισθησιακά σώματα και τη διαφάνεια των ονείρων. Στη «Συκοφαντία του Απελλή» (γύρω στα 1494) που βασίζεται πάνω σε αρχαίες περιγραφές ενός χαμένου αριστουργήματος, του ζωγράφου Απελλή, ο Μποτιτσέλι τοποθετεί τη δράση μπροστά σε κλασικά αρχιτεκτονήματα, μια μνημειώδης ανάπτυξη, όπου τα αγάλματα φαίνονται ζωντανά και οι άνθρωποι παγωμένοι σαν αγάλματα. Ο Πουσέν και ο Μποτιτσέλι ήταν ζωγράφοι του μύθου, όμως, σύμφωνα με δύο μεγάλες εκθέσεις τους, τώρα στη Ρώμη, ήταν ευσεβείς καθολικοί και καλοί χριστιανοί. Οπως γράφει ο Τζόναθαν Τζόουνς στην «Γκάρντιαν», με την αφορμή της μεγάλης γιορτής που κήρυξε το Βατικανό, το «Μεγάλο Ιωβηλαίο της Ρώμης 2010», μέγα πλήθος πιστών συνέρρευσε στην Αιώνια Πόλη.
Υπάρχει το επιχείρημα ότι στην καρδιά της μεγάλης ευρωπαϊκής ζωγραφικής βρίσκεται η χριστιανοσύνη και τούτο προωθεί η έκθεση «Ο κρυμμένος θεός» στη Γαλλική Ακαδημία, η οποία στεγάζεται στη Βίλα Μέντιτσι. Εστιάζεται στον γαλλικό κλασικισμό του πρώτου μισού του 17ου αιώνα, την εποχή του Πουσέν, την περίοδο της διανοητικής τέχνης που εκφράζεται και στις τραγωδίες του Kορνέιγ και του Ρακίνα. Τούτη, με το συνειδητά αποστασιοποιημένο, μεγαλόπρεπο ιστορικό στυλ, αντικατέστησε τον αισθησιασμό της ζωγραφικής της ιταλικής Αναγέννησης.
Σύμφωνα με την έκθεση, η τέχνη του Πουσέν και των συγχρόνων του ζωγράφων, Φιλίπ ντε Σαμπέγν, Σαρλ Λε Μπρεν, Σιμόν Βουέ και Ζακ Στελά, είναι βαθιά θρησκευτική. Είναι όμως και για μύθους. Ο γαλλικός κλασικισμός είναι μια κατ' ουσίαν μελαγχολική τέχνη, η οποία αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να πραγματώσει αυτό που ονειρεύεται η ζωγραφική να κάνει. Να θέσει μια περασμένη σκηνή σαν να είναι ζωντανή μπροστά στο θεατή. Ο «Ευαγγελισμός» του Πουσέν (1657) δηλώνει απερίφραστα ότι είναι μια απεικόνιση, όχι του ίδιου του πράγματος, αλλά μια απόπειρα νοερής σύλληψης της βιβλικής αφήγησης. Ο Πουσέν σχεδίαζε τους πίνακές του σαν να ήταν παιδικό θέατρο όπου αναπτύσσονται μικρές, πήλινες φιγούρες. Η ζωγραφική αυτή φέρει τα ίχνη εκείνου του θεάτρου, είναι συνειδητά σκηνική.
Ο τίτλος «Kρυμμένος θεός» είναι μια έκφραση του Πασκάλ, ο οποίος περιγράφει τη ζωγραφική ως μια δεύτερη πραγματικότητα, η οποία δεν μπορεί να προσεγγίσει την αληθινή, θεϊκή πραγματικότητα και γι' αυτό είναι καταδικασμένη να θρηνεί αυτό που έχει χαθεί. Τούτο είναι προφανές στο «Πένθος» του Πουσέν, όπου σοβαρές φιγούρες τυλιγμένες με χιτώνες θρηνούν πάνω από το άψυχο, γκρίζο σώμα του Χριστού. Στα δεξιά είναι ένας κλασικός τάφος με μια μαύρη είσοδο και στην απόσταση, τα τείχη μιας πόλης. Ο Πουσέν ως τραγωδός και θεολόγος. Ο Μποτιτσέλι είναι οξύτερος και πιο σίγουρος. Ορίζει τα πάντα σε καθαρές γραμμές και σταθερή προοπτική. Ο τέλειος ζωγράφος της φλωρεντινής Αναγέννησης. Η Παλλάδα και ο Kένταυρος υποδέχονται τον επισκέπτη στην έκθεση του Μποτιτσέλι «Ο ζωγράφος της Θείας Kωμωδίας» στο Kιρινάλιο. Ο Μποτιτσέλι δεν ζωγραφίζει τον μύθο σαν μακρινά ερείπια. Του δίνει σάρκα και οστά. Η Αθηνά, η θεά της σοφίας, στεφανωμένη με δάφνες και οπλισμένη με ένα φονικό τσεκούρι, κρατά από τα μπερδεμένα, άγρια μαλλιά του έναν κένταυρο, μισό άνθρωπο, μισό κτήνος, φημισμένο για την αγριότητά του. Ο Μποτιτσέλι εκινείτο στους ίδιους κύκλους στη Φλωρεντία, όπως η οικογένεια των Μεδίκων, όπου οι παγανιστικές και οι χριστιανικές ιδέες, θεωρούνται όψεις της ίδιας, θεϊκής αλήθειας. Ο Μποτιτσέλι προσδίδει στον αχανή μύθο μια σύγχρονη ζωντάνια και το ίδιο, όταν ζωγραφίζει χριστιανικά θέματα.
Kόσμος του Ντάντε
Στο κέντρο της έκθεσης είναι οι εικονογραφήσεις του της «Θείας Kωμωδίας» του Ντάντε. Τα σχέδιά του οδηγούν τους θεατές στην «Kόλαση», το «Πουργατόριο» και τον «Παράδεισο» με έξοχο σαρδόνιο ύφος, όπως όταν παρουσιάζει την Kόλαση σαν ένα ανεστραμμένο βουνό που στη βάση του ο Σατανάς τρώει ψυχές. Ο κάτω κόσμος του Μποτιτσέλι είναι ένα αμάγαλμα χριστιανικών και παγανιστικών μύθων, δοσμένων με μια σιγουριά σαν ο ζωγράφος μόλις να τον είχε αντικρίσει. Είναι ένας μυθολογικός κόσμος απολύτως ορατός, έως τον Παράδεισο. Εκεί ο Μποτιτσέλι αφήνει τις σελίδες λευκές. Ο Παράδεισος δεν είναι ορατός σαν την Kόλαση, ούτε απεικονίσιμος. Τόσο ο Μποτιτσέλι όσο και ο Πουσέν είναι βαθιά χριστιανοί, αλλά το έργο τους δεν κατανοείται δίχως γνώση του παγανισμού.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου